Bebeklerde Gelişim ve Küçük Çocukların Gelişimlerinin Değerlendirilmesi
Bebeklerde gelişimin nasıl değerlendirilmesi gerektiğine, bebeklerde gelişimin değerlendirilmesinde hangi testlerin kullanıldığını, bebeğinizin gelişiminin değerlendirilmesi sürecinde dikkat edilmesi gereken kavramların neler olduğunu Uzman Klinik Psikolog Gözde Tezcan tarafından hazırlanan bu makalede öğrenebilirsiniz.
Bebeklerde gelişim süreci, genetik belirleyiciler ile çevresel değişkenler, bireysel psikoloji, bedensel ve ruhsal nedensellik arasındaki temel bağlantı noktasını oluşturmaktadır. Bunun sonucunda da bebeklerde gelişim sürecinin, çocuk ve gençlik ruh sağlığının temel konularının başında geldiğini söyleyebiliriz (Eisenberg, 1977; akt., Uslu, 2008).
Bebeklerin gelişimlerinin değerlendirilmesine yönelik ilk çalışmalar, Amerika’da 1947 yılında Yale Üniversitesi psikologlarından başlanmış Arnold Gesell tarafından yapılmıştır (Kaplan ve Sadock, 1990; akt., Alpas ve Akçakın, 2003). Gesell(1925), bir değerlendirmenin davranışın motor, uyumsal, sözel ve sosyal alanları kapsaması gerektiğini söylemiştir (Petermann, 2008). Günümüzdeki modern yöntemleri de Gessell Ölçeklerine (örneğin Griffiths Zeka Gelişim Ölçeği) dayanır. Gelişimin değerlendirilmesi, psikiyatrik değerlendirmenin temel bileşenlerindendir. Gelişimin değerlendirilmesinin bu kadar önemli oluşunun nedeni; psikopatolojinin değerlendirilmesi, hangi davranışların ve deneyimlerin bireyin yaşına ve gelişimsel düzeyine uygun olduğunun karar verilmesini gerektirmesi ve gelişimsel bozuklukların psikiyatrik ve davranışsal bozukluklarla ilişkili olmasıdır (Bolton, 2001).
Bebek, çocuk ve ergenlerin gelişimlerinin değerlendirilmesi oldukça güç ve karmaşık bir süreçtir. Bu değerlendirme süreci, birçok bilgi kaynağına ulaşmayı ve değişik tekniklerin kullanılmasını gerektirmektedir. Çocuğun ve gencin gelişimini değerlendirirken, çocuğun kendisinden alacağımız bilgiye ek olarak, ebeveynlerden, öğretmenlerden, çocuğun daha önceki doktorlarından da bilgi almak da yararlı olur (Bolton,2001; Uslu, 2008).Ayrıca aile içi etkileşimlerin gözlemlenmesi de bize yararlı bilgiler sağlarken, çocuğa ve gence uygun değerlendirme araçlarının da kullanılması faydalı olur. Bu değerlendirme araçları; klinik görüşmeler, gelişimin değerlendiren ölçekler, çocuğun gelişimsel düzeyini ve akademik başarısı ölçen standardize yöntemler, psikolojik ve biyolojik çalışmalardır (Özgüven, 1999). Gelişimsel değerlendirmeler, çocuğun kişisel ve gelişimsel alanlardaki güçlü yönlerini vurgularken; psikolojik ve diğer değerlendirmeler büyük bir olasılıkla çocuğun zayıf yönleri üzerinde durur. Bu durum, çocuğun gelişimsel düzeyinin daha olumlu yönlerini yansıtır (Budd ve ark., 2002).
Petermann ve Macha (2008), gelişimsel değerlendirmenin genel bir taslağını oluşturmuş ve bu değerlendirmenin temel üç amacına vurgulamıştır:
Çocuğun farklılaşan gelişimsel durumunu önceden belirlemek,
Normal ve patolojik gelişimi karşılaştırmak,
Sonraki gelişim potansiyelini değerlendirmek.
Bebeklerin gelişimlerinin değerlendirilmesi sürecinde, aile ile devamlı iletişim ve işbirliği içinde olmak ve bebeğin güçlü yanlarını ortaya çıkarabilmek en temel esaslar olarak belirlenmiştir ( Sadock , & Sadock; akt., Öztop, 2008). Bebeklerin ebeveynleri ile birlikte değerlendirilmesi, karşılıklı etkileşimin hakkında bilgi sahibi olmamızı ve bebeklerin ortamdan kaynaklanan korkularının azalmasını sağlar (Siassi,1984; akt., Öztop, 2008).
Bebeklerin tanısal olarak değerlendirilmesinin temel amaçları ise, bebeğin normal gelişim özelliklerinin, riskleri ve patolojilerin saptanabilmesidir. Ebeveynler, fizyolojik sorunlar, beslenme ve uyku sorunları, gelişimsel gecikmeler, davranış sorunları ve gelişimsel sapmalar nedeni bebekleri için kliniklere başvurular (Kuzgun, 1972; akt., Öztop, 2008).
Değerlendirme Yöntemleri Nelerdir?
Öykü alma: Bebeklerin gelişimlerini değerlendirilmesi için ebeveynlerden öykü alınarak, bebek hakkında daha ayrıntılı bilgiye sahip olunabilir. Ailenin geliş nedeni öğrenilerek, bebeğin gelişim öyküsü (doğum öyküsü, motor gelişimi, konuşma ve dil gelişimi…) ayrıntılı olarak alınır. Aileden öykü alırken, bebeğin gün boyunca kimlerle olur neler yaptığına yönelik bilgilerin de öğrenilmesi oldukça önemlidir. Böylece, bebek-ebeveyn etkileşimi de değerlendirilmiş olunur. Ayrıca, bebeğin olaylara yönelik tepkisi,yeni durumlara uyumu, alışkanlıkları ve diğer belirtiler (parmak emme, korkular…) yönelik sorular sorulmalıdır (Öztop, 2008). Ailenin çocuğun gelişimsel düzeyini ve davranışlarını nasıl algılayıp anlamlandırdığı da oldukça önemlidir. Çocuğun davranışları veya becerileri aile tarafından tam anlamıyla kavranamamış olabilir. Bu nedenle de, sadece ailenin verdiği bilgiye bağlı kalmayıp, çocuk becerileri hakkında betimsel bilgiler elde edilmelidir(Bolton,2001).
Bebeklerde Gelişim Nasıl Değerlendirilir?
Gözlem: Bebekler de gelişim ve küçük çocukların gelişim özelliklerini değerlendirmek için doğal oyun ortamında gözlem yapılabilir. Gözlem sırasında, bebeğin bilişsel düzeyi, öğrenme hızı, duygulanımı ve duygudurumu, kaba ve ince motor koordinasyonu değerlendirilir (Öztop, 2008).
Bebeği içinde bulunduğu yaşa göre değerlendirmek, davranışlarının gözlemlenmesi ve yapabildiklerinin belirlenmesi de gelişimsel sapmaların ve gecikmelerin belirlenebilmesi için önemlidir (Bolton,2001). Çocuğun ilgilerini, aktivitelerini ve oyunlarını gözlemleyerek; bunarlın yaşına ne kadar uygun olduğunu belirlemek de gelişimsel değerlendirmenin bir parçasıdır. Gözlem sırasında elde edilen bilgiler; çocuğun rutin olarak yaptıkları, sınırlandırılmış ilgileri, değişime karşı direnci, oyundaki hayal gücü ve yaratıcılığı hakkında bilgi verir. Çocukta anormal ilgiler ve aktivitelerin gözlemlenmesi, erken yaşlarda tam olarak tanılanamayan yaygın gelişimsel bozuklukların habercisi olabilir (Bolton,2001).
Standart testler ve ölçekler: Bebeklerin ve küçük çocukların değerlendirilmesi sürecinde Ankara Gelişim Tarama Envanteri (AGTE), Vineland Uyuma Yönelik Davranış Ölçeği (VUDÖ), Denver-II Gelişim Tarama Testi ve Bayley Bebek Gelişim Ölçeği- II kullanılabilir. Bu testler; duyusal, sosyal ve motor yanıtlar ile değişik nesne ve etkileşimlere odaklanır. Soruların bir kısmı çocuğa, geri kalan kısmı ise bakım verene yöneliktir (Öztop, 2008). Psikometrik gelişimsel değerlendirme süreci, akademik beceriler, mesleki yeteneğin değerlendirilmesinde ve kliniksel alanda gün geçtikçe daha önemli bir yere gelmeye başlamıştır (Petermann, 2008).
Genel olarak gelişimsel testler üç kategoride incelenebilir: Gelişimsel tarama testleri: Çocuğun geciken gelişimini belirler. Kısa testlerdir. Çocuğun yaşına bağlı olarak 10 (bebek) -20 (okulöncesi) dakika sürer. Genel test bataryaları, ölçekleri: Çocuğun yeteneklerinin geniş kapması hakkından işlevsel bir profil sağlar. Özel gelişimsel testler: Sınırlı bir performansın alanının faklılaşan gelişimi gösterir (Petermann ve Macha, 2008).
Uzm. Klinik Psk. Gözde Tezcan
Çocuk ve Genç Psikoloğu
Çocuk psikolojisi ve psikiyatrisi ile ilgili herşey....
cocukpsikiyatri.net - cocukpsikiyatri.info - cocukpsikiyatri.org