Otizmli çocuğunuzu yetiştirirken yapmamanız gereken 6 ebeveyn tutumu
Otizmi olan bir çocuğu yetiştirmek gerekten zor ve bazen oldukça tüketici olabilir. Otizmi olan çocuklar diğer akranları gibi iletişime geçmekte zorlanırlar, oyun ve davranışları farklılıklar gösterir ve ebeveynlerin bunlarla baş etmesi bazen oldukça zorlayıcı ve hatta utandırıcı olabilir. Diğer yönden Otizmi olan pek çok çocuk ebeveynleri onları düzgün bir şekilde yönettiğinde ortaya koyabilecekleri güçlü yönleri ve becerileri vardır.
Bunun anlamı şudur; otizmi olan bir çocuğunuz varsa ebeveynlik şeklinizi tekrar gözden geçirmeniz çocuğunuz ile daha iyi bir iletişim kurmanızı sağlayabileceği gibi onun gelişimi açısından da eğitsel süreçlerden daha çok katkı sağlamanıza neden olabilir. Tutumlarınıza çocuğunuzun ihtiyaçları ve bireysel özellikleri çerçevesinde yön vermeniz doğru olacaktır.
Helikopter ebeveynlik
Helikopter ebeveynlik aşırı koruma kollamanın ön planda olduğu, sürekli çocuğun ebeveyn tarafından gözetim altında tutulduğu ve sıklıkla çocukların her karşılaştığı sorunda bunun ebeveyn tarafından çözüldüğü bir ebeveynlik tarzıdır. Otizmde kişinin sorun çözme becerilerinde ortaya çıkan sınırlılıklar nedeni ile otizmili çocuğu olan pek çok aile kendisini bir anca helikopter ebeveyn olarak bulabilir. Bu tutum sıklıkla sadece otizmi olan çocuklar için değil tüm çocuklarda sorun çözme becerilerini sınırlandıracaktır. Bu tutum ön planda olduğunda ebeveyn çocuğunun gerçek ihtiyaçlarını belirlemektede zorlanacaktır.
Yarışmacı Ebeveynlik
Kimin bebeği ilk kelimeyi söyleyecek? Kimin bebeği ilk adımını atacak? Kim en güzel dans edecek? Otizmi olan bir çocuğunuz olduğunda bazen akranlarına göre pek çok farklı alanda çocuğunuzun bazı gelişimsel alanlarda geriden gelmesini kabullenmek gerçekten zor olabilir. Diğer yönden tüm çocukların farklı gelişim çizgisine sahip olduğunu ve aslında otizmin gelişim geriliğinden çok farklı bir gelişim çizgisini takip eden ayrı nörobiyolojik bir rahatsızlık olduğunu akıldan çıkarmamak gerekir. Yarışmacı ebeveynlik sıklıkla ebeveyn ve otizmi olan çocuk arasında iletişim sorunlarına neden olmasının yanında çocuktan diğer akranlarına denk bir gelişim beklentisi içerisinde olmak ebeveynde süreklilik gösteren bir yetersizlik duygusuna neden olabilir.
Serbest Ebeveynlik
Bazı ebeveynler çocukların hiçbir müdahale olmadan da gayet güzel gelişebileceklerine inanırlar. Bu tutum gerçekten bazen başkaları ile iletişime girmeye hevesli, kendi kendine motivasyonel faktörleri net olarak kullanabilen çocuklarda işe yarayabilirken otizmi olan bir çocukta sıklıkla çok iyi bir tercih olmayacaktır. Tabi ki her çocuğun boş zamana, ebeveyn müdahalesiz bir ortama ihtiyacı vardır ancak otizmi olan bir çocuğun daha düzenli ve planlanmış ebeveyn katılımına daha çok ihtiyacı olduğu söylenilebilir. Çünkü çoğu durumda otizmi olan çocuklar sohbet esnasında, sosyalleşme süreçlerinde sizin model olmanıza ihtiyaç gösterirler. Bu süreçte fazlası ile yalnız bırakılan otizmi olan çocuklar zaman içerisinde içe kapanır ve hatta bazen otistik bulguların şiddetlenmesi ile karşı karşıya kalınabilir. Bu tutumun ön planda olduğu ebeveynlik tarzında otizmi olan çocuklar güçlü yanlarını geliştirme şansı bulamayabilir.
Mükemmeliyetçi ebeveynlik
Bazı çocukların gerçekten en iyi atletik performans, harika gramere veya harika davranışlara sahip olabilmesi için gerçekten mükemmeliyetçi ebeveynlere ihtiyacı vardır. diğer yönden otizmi olan bir çocukta bu gibi mükemmeliyetçi bir ebeveynlik yaklaşımı sıklıkla hayal kırıklığı ile sonuçlanacaktır. Otizm olan pek çok çocukta sözelleştirme becerileri sınırlıdır, fiziksel koordinasyon ile ilgili sıklıkla bazı bozulmalar mevcuttur. Diğer yönden tabi ki otizmi olan bir çocukta beklenti içerisinde olunabilir ancak bunların gerçekçi bir çerçeve içerisinde olması gerekir.
İzin verici ebeveyn tutumu
Özel gereksinimleri olan otizmli bir çocukta bazen ebeveynlerin otizmi olan çocuk ile ilgili beklentilerinin düşük olması, pekçok sosyal alanda sınırsızca davranması ile sonuçlanabilir. Bu tarz ebeveynlik tutumunda otizmi olan bir çocuk akran ilişkilerinde, sosyal iletişiminde, ebeveyn etkileşiminde herşeyi yapma şansına sınırsızca sahiptir. Gerçekten otizmde çocukların davranışlarını düzenlemek ve yönetmek farklı güçlükler içerebilir ancak uygun yönlendirmeler ile pek çok davranışsal sorun ve uyum sorunu uygun müdahaleler ile çözüme kavuşabilir. Disiplin çizginiz çok aşağıda olduğunda otizmi olan çocuğunuza çok sınırlı bir disiplin sunabilirsiniz. Bu da davranışlarını uygun bir şekilde modellenmesi süreçlerine zarar verebilir.
Çılgın ebeveynlik
Saat 8.00 ile 10.00 arası bireysel özel eğitim, 10.00 ile 11.00 arasında bireysel eğitmen yönlendirmeli spor, 11.00 ile 12.00 arası konuşma dil terapisi, 12.00 ile 13.00 arası özel bir diyetisyen tarafından hazırlanmış öğlen yemeği, öğleden sonra 13.00 ve 15.00 arasında 2 saatlik oyun terapisi, 15.00ve 16.00 arasında ebeveyn yönelimli oyun terapisi, 16.00 ile 17.00 arasında ergoterapi, yine özel bir diyetisyen veya diyetisyenlik yapmaya çalışan bir doktor tarafından hazırlanan bir yemeği yiyip oyun ablasının gelmesini beklemek. Her günün aynı koşturmaca ve tükenmişlik içerisinde süreceğin bilerek akşam bir kanepede sızıp kalmak. Unutmayın ki bazen çocuklarınızın öğrendikleri şeyleri test etmek ve uygulamak için sosyal ortamlara ihtiyacı var. Tabi ki eğitsel anlamda desteğin sunulması önemli ancak bunun çocuğun sosyal ortamlarını sınırlandıracak düzeyde yapılması otizmi olan bir çocukta faydadan çok zarar verecektir.
Genco’dan birkaç laf…
Sadece otizmi olan bir çocuk için değil tüm çocuklar için belki de birkaç laf etmek gerekir. Başlangıçta size önerim hiç kimsenin size ebeveynlik öğretmesine izin vermemeniz olacaktır. Bir çocuğu bir psikologdan veya psikiyatristten daha çok sizin yani anne veya babasının tanıyacağını unutmayın. İki ucu keskin bir bıçak ile karşı karşıya olduğunuzu anlamamak için çok saf olmak gerekir. Bir yanda korunmaya kollanmaya ihtiyacı olan yetersizlikleri olan bir çocuğunuz varken diğer yanda sizin olmadığınız bir dünyaya hazırlamanız gereken bir hayat var. Çiçekler tabi ki su ile büyür ancak su bazen çiçeği boğar ve onun gelişmesini de durdurur. Bazen her şeyi önüne hazır sunmak en çok sevdiğinizin faydadan çok yorar onu hayatta. Milyonlarca yılın size atfettiği annelik babalık içgüdüsününün sizi yönlendirmesinden korkmayın. Ve çiçeklere çok su vermeyin.
Dr.Genco USTA
Çocuk ve Genç Psikiyatrisi Uzmanı
cocukpsikiyatri.org - Ankara
Çocuk psikolojisi ve psikiyatrisi ile ilgili herşey....
0 312 466 38 00 - 0 542 466 38 88