Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu Tanı ve Değerlendirme Envanteri

Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu Tanı ve Değerlendirme Envanteri

Ölçek Dr. Atilla Turgay ve ark. tarafından 1995 yılında geliştirilmiş olup, geçerlilik güvenilirliği ve Türkçe dil eşdeğerliği çalışmaları psikolog Şennur Günay tarafından yapılmıştır (107). Ölçek, Dikkat Eksikliği Bölümü (I), Aşırı Hareketlilik/Dürtüsellik Bölümü (II), Dikkat Eksikliği Bozukluğu/DEHB ile ilişkili özellikler (III) olmak üzere üç bölümden oluşmaktadır.

Ölçeğin I. ve II. Bölümünde DSM-IV tanı kriterleri referans alınmıştır. Bu bölümlerde dikkat, hiperaktivite ve dürtüsellik belirtilerini sorgulamaktadır. Bu iki bölümde toplam 18 madde bulunmaktadır. III. bölümde ise Dr. Turgay tarafından geliştirilmiş DEHB ile ilişkili olabilecek özelliklerin sorgulandığı toplam 30 maddeden oluşmaktadır. Her bölümde belirtilerin şiddeti ve sıklığı “hemen hiç”, “biraz ya da bazen”, “sıklıkla”, “çok sık” olarak gruplandırılmış ve sırasıyla 0, 1, 2, 3 olarak puanlandırılmıştır. Ölçek değerlendirilirken 0 ve 1 puanlar negatif; 2 ve 3 puanlar ise pozitif kabul edilmiştir. DSM-IV tanı kriterlerine göre I. Bölümde pozitif olduğu kabul edilen kriter sayısı 6 ve üzerinde ise “dikkat eksikliğinin ön planda olduğu”; II. Bölümde pozitif kabul edilen kriter sayısı 6 ve üzerinde ise “aşırı hareketlilik ve dürtüselliğin ön planda olduğu”; I. ve II: bölümdeki toplam kriter sayısı 12 ve üzerinde ise “bileşik tip DEHB” olarak adlandırılmıştır. III. Bölümde ise 2 ve 3 olarak işaretlenen maddeler pozitif kabul edilmiş ve puanların toplamı “ham puan” olarak hesaplanmıştır. Yüksek puanlar daha büyük psikopatolojiyi göstermektedir.

Not: Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu çocukluk döneminin en görülen nörogelişimsel bozukluğu olup pek çok davranışsal ve nörobiyolojik belirtiye sahiptir. En temel belirtileri Dikkat eksikliği, duygudurum dalgalanmaları ve dürtü kontrol sorunlarıdır. Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu yüksek oranda kalıtsallık gösteren bir rahatsızlıktır. Sağlıklı çocuklarda yapılan çalışmalarda Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu olan çocukların beyin hacmi ve işlevi ile ilgili farklılıklar saptanmıştır. Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu belirtileri sıklıkla çocuğun çevresinin değişmeye başladığı diğer bir deyişle okul başlangıcında ortaya çıkma eğilimindedir. Pek çok çocuğun tanısı 6 – 12 yaşları arasında konulmaktadır ancak yetişkin ve yaşlılarda da tanılamalar oldukça sıktır. Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu olan çocuk ve yetişkinlerde diğer çocuklara göre uyku sorunu, yeme sorunları, duygudurum bozuklukları, kaygı bozuklukları daha sık saptanır. Çocuk, ergen, yetişkin insanların yaklaşık yüzde 5’inde Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu saptanmaktadır.